Παιδική Παχυσαρκία!

Τι είναι η παιδική παχυσαρκία;

Η παιδική παχυσαρκία είναι μια σοβαρή ιατρική κατάσταση που επηρεάζει τα παιδιά και τους εφήβους. Αυτό συμβαίνει όταν ένα παιδί είναι πολύ πάνω από το φυσιολογικό, για την ηλικία και το ύψος του, βάρος. Είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό φαινόμενο, διότι τα επιπλέον αυτά κιλά συχνά ανοίγουν… το δρόμο σε προβλήματα υγείας που κάποτε περιοριζόταν στους ενήλικες, όπως ο διαβήτης, η υψηλή αρτηριακή πίεση και υψηλή χοληστερόλη. Η παιδική παχυσαρκία μπορεί επίσης να οδηγήσει σε χαμηλή αυτοεκτίμηση και κατάθλιψη.

Που οφείλεται η παιδική παχυσαρκία;

Αν και υπάρχουν ορισμένες γενετικές και ορμονικές αιτίες της παιδικής παχυσαρκίας, τις περισσότερες φορές προκαλείται από υπερβολικό φαγητό και ελάχιστη φυσική δραστηριότητα. Ασθένειες όπως το σύνδρομα Prader-Willi, Cushing, Bardet-Biedl, MOMO , αλλά και οι μεταλλάξεις στους υποδοχείς λεπτίνης ή μελανοκορτίνης αφορούν ένα πολύ μικρό αριθμό παιδιών. Τις περισσότερες φορές, οι διατροφικές συνήθειες και άσκηση παίζουν το μεγαλύτερο ρόλο.

Πότε ένα νήπιο θεωρείται παχύσαρκο;

Δεν είναι όλα τα παιδιά, που έχουν επιπλέον κιλά, υπέρβαρα ή παχύσαρκα. Μερικά παιδιά έχουν μεγαλύτερες σωματικές διαστάσεις, από το μέσο όρο. Και τα παιδιά συνήθως έχουν διαφορετικά ποσοστά σωματικού λίπους στα διάφορα στάδια ανάπτυξης. Για το λόγο αυτό, πρέπει να εκτιμηθεί η πορεία ανάπτυξης του παιδιού, από παιδίατρο ή κλινικό διαιτολόγο, με τη βοήθεια των ειδικά διαμορφωμένων καμπυλών ανάπτυξης. Μια παλαιότερη εκδοχή αυτών συμπεριλαμβάνεται στις πρώτες σελίδες του βιβλιαρίου υγείας του παιδιού.

Μια εύκολη λύση, είναι να υπολογίσουμε τον Δείκτη Μάζας Σώματος = Βάρος (kg)/ Ύψος2 (m2). Αν ο ΔΜΣ κυμαίνεται μεταξύ 85-94ο εκατοστημορίου, το παιδί είναι υπέρβαρο, ενώ αν ξεπερνά το 95ο είναι παχύσαρκο.

Παίζει ρόλο η κληρονομικότητα; Εάν οι γονείς είναι παχύσαρκοι ή υπέρβαροι;

Η παιδική παχυσαρκία είναι συχνά το αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης μεταξύ πολλών γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Κάποιοι πολυμορφισμοί (σ.σ. παραλλαγές) σε διάφορα γονίδια, που ελέγχουν την όρεξη και το μεταβολισμό, προδιαθέτουν τα άτομα για παχυσαρκία, όταν καταναλώνουν και ικανές ποσότητες φαγητού. Μια μελέτη διαπίστωσε ότι το 80% των απογόνων δύο παχύσαρκων γονέων ήταν παχύσαρκοι, σε αντίθεση με λιγότερο από 10% των απογόνων δύο γονέων που είχαν φυσιολογικό σωματικό βάρος. Το ποσοστό της παχυσαρκίας που μπορεί να αποδοθεί σε γενετική κυμαίνεται από 6% έως 85% ανάλογα με τον πληθυσμό εξετάζεται.

Υπάρχουν χρόνιες παθήσεις που συνδέονται με τη παιδική παχυσαρκία; Π.χ. Διαβήτη, καρδιακά προβλήματα, προβλήματα ύπνου, ψυχολογικά προβλήματα;

Η παιδική παχυσαρκία μπορεί να έχει ως συνέπεια τα ακόλουθα συνωδά προβλήματα:

Διαβήτης τύπου 2, που προκαλείται εν μέρει από μια φτωχή διατροφή και μπορεί συχνά να αντιστραφεί με την κατανάλωση υγιεινών τροφίμων και την άσκηση.
Μεταβολικό σύνδρομο, μια συστάδα διαταραχών (υψηλή αρτηριακή πίεση, υψηλά επίπεδα σακχάρου του αίματος, υψηλή χοληστερόλη και περίσσεια κοιλιακού λίπους) που μπορεί να βάλει το παιδί σας σε κίνδυνο να αναπτύξει καρδιακή νόσο, διαβήτη ή άλλα προβλήματα υγείας.
Υψηλή χοληστερόλη και αρτηριακή πίεση. Το παιδί σας μπορεί να αναπτύξει υψηλή αρτηριακή πίεση ή υψηλή χοληστερόλη, εάν αυτός τρώει μια φτωχή διατροφή. Αυτοί οι παράγοντες μπορεί να συμβάλουν στο σχηματισμό αθηρωματικής πλάκας στις αρτηρίες.
Άσθμα και άλλα αναπνευστικά προβλήματα. Το επιπλέον βάρος μπορεί να προκαλέσει προβλήματα με την ανάπτυξη και την υγεία των πνευμόνων του παιδιού, οδηγώντας σε άσθμα ή άλλα αναπνευστικά προβλήματα.
Διαταραχές ύπνου, π.χ. άπνοια, κατά την οποία το παιδί μπορεί να ροχαλίζει ή να έχει μη φυσιολογική αναπνοή κατά τον ύπνο.
Πρόωρη εφηβεία ή έμμηνος ρύσης. Η παχυσαρκία μπορεί να δημιουργήσει ορμονικές ανισορροπίες. Οι ανισορροπίες αυτές μπορεί να προκαλέσουν πρόωρη έναρξη της εφηβείας.
Χαμηλή αυτοεκτίμηση και εκφοβισμός. Τα παιδιά συχνά πειράζουν ή εκφοβίζουν τους υπέρβαρους συνομήλικούς τους. Ως αποτέλεσμα, οι τελευταίοι αποκτούν χαμηλή αυτοεκτίμηση και διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο κατάθλιψης.
Συμπεριφορικά και μαθησιακά προβλήματα. Τα υπέρβαρα παιδιά τείνουν να έχουν περισσότερο άγχος και φτωχότερες κοινωνικές δεξιότητες από ό, τι τα παιδιά με φυσιολογικό βάρος. Σε μια ακραία περίπτωση, τα προβλήματα αυτά μπορεί να οδηγήσουν τα υπέρβαρα παιδιά σε υπερβολικές αντιδράσεις και να διαταράξουν την τάξη. Από την άλλη, μπορεί να προκαλέσουν κοινωνικό αποκλεισμό. Το στρες και το άγχος τους επίσης παρεμβαίνει στη μαθησιακή διαδικασία.
Κατάθλιψη. Η χαμηλή αυτοεκτίμηση μπορεί να δημιουργήσει συντριπτικά αισθήματα απελπισίας, σε ορισμένα υπέρβαρα παιδιά. Όταν τα παιδιά αυτά χάνουν την ελπίδα ότι η ζωή τους θα βελτιωθεί, μπορεί να γίνουν καταθλιπτικά. Το παιδί μπορεί να χάσει το ενδιαφέρον για τις φυσιολογικές δραστηριότητες της ηλικίας τους, κοιμούνται περισσότερο από το συνηθισμένο ή κλαίνε πολύ. Μερικά καταθλιπτικά παιδιά κρύβουν τη θλίψη τους και εμφανίζονται συναισθηματικά απαθή, αντ’ αυτού.
Πως πρέπει να αντιμετωπίζονται τα παχύσαρκα παιδιά;

Για τα παιδιά ηλικίας κάτω των επτά, που δεν έχουν άλλα προβλήματα υγείας, ο στόχος της θεραπείας μπορεί να είναι περισσότερο η διατήρηση παρά η απώλεια βάρους. Η στρατηγική αυτή επιτρέπει στο παιδί να αυξάνει σε ύψος, αλλά όχι σε βάρος, προκαλώντας με την πάροδο του χρόνου μείωση του ΔΜΣ για την ηλικία. Ωστόσο, για ένα παχύσαρκο παιδί, η διατήρηση του βάρους, κατά την αναμονή να ψηλώσει, μπορεί να είναι τόσο δύσκολη όσο είναι η απώλεια βάρους για τους ενήλικες.

Αντίθετα, η απώλεια βάρους συνιστάται συνήθως για παιδιά ηλικίας άνω των 7 ή για τα μικρότερα παιδιά που έχουν προβλήματα που σχετίζονται με την υγεία. Η απώλεια βάρους θα πρέπει να είναι αργή και σταθερή – το πολύ ½ κιλό/εβδομάδα, ανάλογα με την κατάσταση του παιδιού. Οι μέθοδοι για τη διατήρηση του παρόντος βάρους ή την απώλεια βάρους είναι ίδιες: το παιδί χρειάζεται μια υγιεινή διατροφή και να αυξήσει τη σωματική του δραστηριότητα. Η επιτυχία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη δέσμευσή σας να βοηθήσετε το παιδί σας να κάνει αυτές τις αλλαγές.

Ποιά είναι η πιο ενδεδειγμένη διατροφή που πρέπει να ακολουθήσουν;

Η Aμερικανική καρδιολογική ένωση συστήνει για τα παιδιά ηλικίας μέχρι και 18 ετών:

Μην ταΐζετε υπερβολικά τα παιδιά! Η εκτιμώμενη θερμιδική πρόσληψη που απαιτείται κυμαίνεται από 900 θερμίδες/μέρα για ενός έτος παιδί σε 1.800 για 14-18 ετών κορίτσια και 2.200 για 14-18 ετών αγόρια. Το πρότυπο αυτό διατροφής υποστηρίζει τη φυσιολογική αύξηση και ανάπτυξη ενός παιδιού. Παρέχει αρκετή ενέργεια και πληρεί ή υπερβαίνει τις συνιστώμενες ημερήσιες προσλαμβανόμενες ποσότητες για όλα τα θρεπτικά συστατικά, για παιδιά και εφήβους, συμπεριλαμβανομένων των σίδηρου και ασβεστίου.
Σερβίρετε στα παιδιά τροφές με χαμηλά: κορεσμένα και trans-λιπαρά, χοληστερόλη, αλάτι (νάτριο), καθώς και πρόσθετα σάκχαρα (π.χ. ζάχαρη).
Σερβίρετε ποικιλία φρούτων και λαχανικών καθημερινά, περιορίζοντας ταυτόχρονα την πρόσληψη χυμού. Κάθε γεύμα πρέπει να περιλαμβάνει τουλάχιστον ένα φρούτο ή λαχανικό. Η προτεινόμενη πρόσληψη φρούτων κυμαίνεται από 2 μερίδες/μέρα, μεταξύ των ηλικιών 1 και 3 ετών, σε 4 μερίδες για 14-18 ετών παιδιά. Η προτεινόμενη πρόσληψη λαχανικών κυμαίνεται από 1 ½ μερίδα/μέρα για ενός έτους, έως 6 μερίδες για 14-18 ετών παιδιά.
Σερβίρετε δημητριακά και αρτοποιήματα ολικής άλεσης. Η προτεινόμενη πρόσληψη σιτηρών κυμαίνεται από 60g/μέρα για ενός έτους ως 210g/μέρα για 14-18 ετών παιδιά.
Επιλέξτε μια ποικιλία τροφίμων για να πάρει αρκετούς υδατάνθρακες (ψωμί, ρύζι, πατάτες, μακαρόνια) πρωτεΐνες (μοσχάρι, κοτόπουλο, ψάρι, τυριά κ.α.) και άλλες θρεπτικές ουσίες.
Σερβίρετε γαλακτοκομικά τρόφιμα χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά. Από τις ηλικίες 1-8, τα παιδιά χρειάζονται 2 φλιτζάνια γάλα/μέρα. Τα παιδιά ηλικίας 9-18 χρειάζονται 3 φλιτζάνια/μέρα.
Κρατήστε τη συνολική πρόσληψη λίπους μεταξύ 30 έως 35% των θερμίδων για τα παιδιά ηλικίας 2 έως 3 ετών και μεταξύ 25 με 35 % για τα παιδιά και τους εφήβους 4 έως 18 ετών, με τα περισσότερα λίπη να προέρχονται από πηγές πολυακόρεστων και μονοακόρεστων λιπαρών οξέων, όπως τα καρύδια τα ψάρια, και τα φυτικά έλαια.
Τακτική σωματική δραστηριότητα για τουλάχιστον 60 λεπτά την ημέρα.
Τι συμβαίνει στην Ελληνική πραγματικότητα;

Τελευταία στατιστικά δεδομένα, που παρουσιάστηκαν σε σχετικά ιατρικά συνέδρια, μιλούν για επίπτωση της παχυσαρκίας σε 4 στα 10 παιδιά, κάτω των δέκα ετών. Από αυτά, το 40% έχουν τουλάχιστον ένα γονιό παχύσαρκο, ενώ η μεγάλη πλειοψηφία έχει και τους δύο. Στοιχεία από τη Βόρεια Ελλάδα έδειξαν ότι η παχυσαρκία είναι συχνότερη στα παιδιά, σε σχέση με τους εφήβους.

Γιατί συμβαίνει αυτό; Σύμφωνα με στοιχεία του ΙΝΚΑ, το 77% των παιδιών δεν τρώει σχεδόν ποτέ μαζί με τους γονείς του και περνάει πολλές ώρες μόνο του στο σπίτι. Το 25-48% των παιδιών στην Ελλάδα δεν έχουν ποτέ ενημερωθεί για θέματα διατροφής από τους γονείς τους. Τρώνε σε fast food κατά ποσοστό 7-42 %, τουλάχιστον 1 φορά την εβδομάδα. Μάλιστα από το 1984 μέχρι το 2000, υπήρξε μια αύξηση στην κατανάλωση έτοιμου φαγητού κατά 956%.

Παρόμοια, επίσημα στοιχεία του ΙΝΚΑ δείχνουν ότι οι μαθητές αγοράζουν στο κυλικείο: σνακς (γαριδάκια, πατατάκια κ.ά) σε ποσοστό 49-56%, προϊόντα με πολύ ζάχαρη σε ποσοστό 36-65%, χυμούς μη φυσικούς με προσθήκη ζάχαρης (τύπου νέκταρ) σε ποσοστό 53-57%. Φαίνεται πως το 81% των παιδιών προμηθεύεται από το σχολείο για κολατσιό, τρόφιμα που δεν θα έπρεπε να διατίθενται στα σχολικά κυλικεία.